Oprócz zapewnienia udziału inwestora oraz stron mających interes prawny w rozstrzygnięciach organów administracji wydawanych w procesie inwestycyjno-budowalnym, ustawodawca zdecydował się także na dopuszczenie organizacji ekologicznych do udziału w tych postępowaniach administracyjnych.

Organizacje ekologiczne mają status uczestnika na prawach strony, a zatem przysługują im takie jak stronie uprawnienia procesowe, nie mogą one jedynie samodzielnie dysponować przedmiotem postępowania, nawet jeżeli zostało ono wszczęte z ich inicjatywy. Oznacza to, że organizacje ekologiczne mogą wnosić środki zaskarżenia (odwołania, zażalenia, skargi do sądu administracyjnego) od rozstrzygnięć wydawanych w procesie inwestycyjno-budowlanym, choć pozbawione są możliwości dysponowania prawami o charakterze materialnym, które są przedmiotem postępowania w sprawie innej osoby.

Zakres przysługujących im uprawnień jest jednak na tyle szeroki, że organizacje ekologiczne skutecznie mogą blokować rozpoczęcie realizacji inwestycji.

Definicja i status 

Na proces inwestycyjno-budowlany składa się szereg postępowań administracyjnych. Zasadnicze z nich to między innymi postępowanie w sprawie decyzji o pozwoleniu na budowę. Zgodnie z prawem budowlanym organizacje społeczne, jak i ekologiczne, nie mogą jednak brać udziału w tym postępowaniu. Dla realizacji szeregu inwestycji kluczowe są  jednak jeszcze postępowania z zakresu ochrony środowiska, i tu ustawodawca w sposób szeroki gwarantuje organizacjom ekologicznym dostęp do postępowania. Ponadto sposób rozumienia pojęcia organizacji ekologicznej jest niezwykle pojemny, co powoduje, że bardzo łatwo małym, dopiero założonym lub tylko pozornie działającym w interesie ochrony środowiska organizacjom uzyskać status uczestnika postępowania. Ustawodawca wskazuje bowiem, że organizacją ekologiczną jest każda organizacja społeczna, której statutowym celem jest ochrona środowiska. Definicja ta ma charakter otwarty oraz bardzo szeroki zakres przedmiotowy. Należy przyjąć, że organizacja ekologiczna, będąc rodzajem organizacji społecznej, jest podmiotem wyodrębnionym organizacyjnie (ma swoją strukturę), działa na podstawie przepisów prawa i w granicach w nich określonych oraz  prowadzi działalność w zakresie ochrony środowiska. Tę ostatnią okoliczność powinien wykazywać statut organizacji (lub inny akt założycielski), a sprawdza się ją pod kątem wpisanych w statucie celów działalności, które określają granice przedmiotowe spraw pozostających w kręgu zainteresowania konkretnej organizacji.

Zgodnie ze statutem

Co do zasady organizacje ekologiczne powołując się na swoje cele statutowe mogą brać udział w postępowaniach środowiskowych wymagających udziału społeczeństwa. Są to m.in. postępowania dotyczące wydania pozwolenia zintegrowanego (określa dopuszczalne emisje zanieczyszczeń do środowiska) oraz wszystkie postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (kończą się one wydaniem decyzji środowiskowej niezbędnej dla rozpoczęcia inwestycji). Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko prowadzi się natomiast bardzo często, zwłaszcza przy dużych projektach inwestycyjnych (są to przedsięwzięcia określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz w stosunku do których organy administracji wydały postanowienie o konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania).

 W jakiej intencji udział

Na podstawie powyższych ustaleń można dojść do wniosku, że organizacje ekologiczne mogą brać udział w kluczowych dla rozwoju infrastrukturalnego i przemysłowego postępowaniach administracyjnych i w sposób bardzo swobodny opóźnić ich realizację lub w zupełności zablokować inwestycje. Wynika to głównie z bardzo liberalnego uregulowania przez ustawodawcę wymagań prawnych, które musi spełnić organizacja ekologiczna, aby została dopuszczona do postępowania środowiskowego. W szczególności mogą się pojawić organizacje zakładane jedynie na potrzeby danego postępowania, przez osoby chcące przeciwstawić się inwestycji dla celów politycznych lub biznesowych. Ponadto wpisanie w statucie, że organizacja ekologiczna zajmuje się ochroną środowiska może być jedynie pozorne. Aby zapobiec takim działaniom, jako słuszne należy ocenić prowadzone obecnie w Ministerstwie Środowiska prace legislacyjne, mające na celu wprowadzenie zastrzeżenia, że w danym postępowaniu administracyjnym będą mogły brać udział jedynie organizacje ekologiczne zarejestrowane przed dniem wszczęcia postępowania oraz te, które prowadzą działalność mającą na celu realizację statutowego celu, jakim jest ochrona środowiska przez co najmniej jeden rok. Ponadto być może słuszne byłoby rozważenie przez ustawodawcę powrotu do uregulowania obecnego w ustawie Prawo ochrony środowiska do listopada 2008 roku, w którym zastrzeżono, że do udziału w postępowaniu dopuszczone mogą zostać jedynie organizacje ekologiczne działające na terenie, którego dotyczy postępowanie. Wykluczyłoby to możliwy dzisiaj udział w postępowaniach środowiskowych organizacji zupełnie niezwiązanych z miejscem realizacji inwestycji.

 

Tomasz Gawarecki, prawnik w Kancelarii Kaczor Klimczyk Pucher Wypiór