Koncepcja osiedla społecznego wywodzi się jeszcze z XIX wieku. To wtedy powstał projekt miast-ogrodów. Idea ta zrealizowana została w wielu miejscach na świecie, ale również i w Polsce. Pomysł na osiedle społeczne powstał pod wpływem obserwacji miast, w których ludzie stali się dla siebie obcy. Dziś, kiedy anonimowość mieszkańców jest daleko posunięta, idea miasta-ogrodu powraca.

Historia
Historia koncepcji osiedla społecznego zaczyna się w 1898 roku, kiedy to Ebenezer Howard opublikował książkę zawierającą opis idealnego miasta. Oczywiście wszystko co idealne niebezpiecznie zbliża się do utopii, ale niektóre myśli Howarda są aktualne do dzisiaj. I tak miasto-ogród ma w sobie łączyć zalety miasta, czyli możliwość pracy, obcowanie z wysoką kulturą oraz liczne rozrywki z zaletami wsi, a zatem pięknym krajobrazem, spokojem i świeżym powietrzem. Centrum tak rozumianego miasta w mieście miał stanowić ogromny park, w którym ludzie spędzaliby ze sobą czas. Takie osiedla społeczne miały być samowystarczalne, tzn. miały zapewnić to wszystko, co zapewnia centrum miasta. Budynki z kolei nie mogły być zbyt wysokie i bardzo gęsto ulokowane. W takim mieście-ogrodzie na pewno chciałby żyć każdy z nas.

Teraźniejszość
Co z tej koncepcji zostało dzisiaj? – Idea osiedla społecznego bardzo mocno dzisiaj powraca. Dosyć mamy już ogromnych blokowisk, w których czujemy się anonimowi. Każdy człowiek jest istotą społeczną i deweloperzy musieli to zauważyć. Stąd też zamiast tych betonowych pustyń pojawiają się realizacje osiedli społecznych, w których przestrzeń kształtowana jest tak, aby była przyjazna człowiekowi, aby pobudzała do międzyludzkich kontaktów. Z jednej strony natura a z drugiej – sztuka miejska, mają wpływać uzdrawiająco na nasze relacje – tłumaczy Tomasz Sujak, dyrektor handlowy Archicomu. Przykładem realizacji miast-ogrodów jest Milanówek pod Warszawą i Podkowa Leśna, ale koncepcja osiedli społecznych uległa pewnym zmianom w trakcie swojej ponad stuletniej bytności. Aby poznać dzisiejsze założenia osiedli społecznych, najlepiej przyglądnąć się konkretnej realizacji.

Przykład realizacji
Wspaniałą realizacją koncepcji osiedla społecznego jest projekt Grupy Archicom o nazwie Olimpia Port. Osiedle to będzie ulokowane w północnej części Wrocławia pomiędzy kanałem żeglugowo-nawigacyjnym Odry a ulicą Swojczycką. A zatem osiedle zbudowane zostanie w najbardziej zielonej części miasta i do tego nad rzeką, która będzie odpowiednio zagospodarowana. A jak wyglądają założenia urbanistyczne i w czym będzie przejawiać się społeczność osiedla? – Budynki na osiedlu nie będą wysokie, tak by nie zdominowały otoczenia. Obok mieszkań powstaną również budynki przeznaczone pod działalność usługową, obiekty kultury, oświaty i ochrony zdrowia. Nadrzeczny bulwar ma natomiast stać się miejscem spotkań. Tutaj będą zlokalizowane kawiarenki i restauracje, skwery, place zabaw dla dzieci oraz serce osiedla, czyli główny plac. A całe osiedle położone wśród zieleni, parków i polan ma zapewnić jak najpełniejszy kontakt z naturą. Ponadto społeczność osiedla wyraża się w rozwiązaniach dotyczących transportu – wyjaśnia Tomasz Sujak z firmy Archicom. Dodajmy, że rozwiązania te są niezwykle interesujące. Całe osiedle ma być okolone ciągiem pieszo-rowerowym wykorzystującym w tym celu m.in. stary trakt kolejowy. A do centrum miasta będziemy mogli dostać się dzięki wodnym taksówkom czekającym na mieszkańców przy głównym placu. W koncepcji tego osiedla spotykają się rzeczywiście wszystkie zalety miasta i wsi. Nowoczesne rozwiązania urbanistyczne oraz transportowe, dostęp do szerokiego sektora usług, do kultury, oświaty i opieki zdrowotnej, a przy tym spokój i piękno Odry oraz parków. Takie osiedle zachęca do otwartości w kontaktach międzyludzkich.

Osiedle społeczne a bezpieczeństwo
Warto jeszcze podkreślić kwestię bezpieczeństwa na osiedlu społecznym. Bardzo często głównym zarzutem stawianym miastom-ogrodom było to, że są one izolowane od innych części miasta i tkwią chronione niczym fortece. Czy zatem osiedle, które jest chronione jednocześnie wyklucza ideę społeczną? – Nie jest tak, że ochrona osiedla spowodowała podział ludzi na zasadzie my i oni. Istnieją chronione osiedla, które są osiedlami społecznymi, a sam fakt, że do naszego budynku może wejść jakakolwiek obca osoba, nie oznacza jednoznacznie otwartości jego mieszkańców. Przyjazne stosunki z sąsiadami są niezmierne ważne zarówno wtedy, gdy osiedle jest i nie jest chronione. Najgorsze jest bycie anonimowym na osiedlu – zaznacza Marcin Sodo z firmy Nawigator Nieruchomości, zajmującej się kompleksową obsługą nieruchomości.
Osiedle społeczne na pewno sprzyja większemu bezpieczeństwu. A przecież nie możemy sobie wyobrazić Olimpia Portu odgrodzonego wysokimi murami. To miasto-ogród zapowiada się na jedną z najlepszych realizacji tej starej idei. Będzie enklawą a nie twierdzą, będzie otwarte ze wszystkich stron na Wrocław. Życie w takim miejscu musi jednocześnie pobudzać ludzi do otwartości, do życzliwszych kontaktów. Projektanci Archicomu bardzo często podkreślają, iż wierzą w to, że sztuka wpływa na rodzaj i jakość relacji międzyludzkich. Ta wiara najpierw przejawiała się w poszczególnych realizacjach architektonicznych oraz wspieraniu rzeźby miejskiej, a teraz zaowocowała projektem Olimpia Portu.

Photo by Adam Dziura (CC-BY)